“Mutlu CEO, mutlu şirket”. Tüm yönetim danışmanlarının üzerinde uzlaştığı ortak slogan bu… Zorlu rekabette büyüme hedeflerine koşarken zihnen rahat ve pozitif olmak hem iyi iş sonuçlarına hemde mutlu bir çalışma ortamına neden oluyor. Peki,Türkiye’deki üst düzey yöneticiler ne kadar mutlu?Hangi koşullarda rahat çalışıyorlar? Bu konuyu hem CEO’larla birebir konuştuk hem de gerçekleştirdiğimiz anketle 7 temel faktörde iş yerindeki memnuniyet durumlarını anlatmalarını istedik. İşte uzmanların da değerlendirmeleriyle “kaptan köşkünde mutluluğun resmi”…
Happiness at work” kitabının yazarı Jessica Pryce Jones, kişinin iş yerine ve kendine katkı sağlayan şeyin, işine yönelik uzun vadeli mutluluk hissi taşıması olduğuna dikkat çekiyor. University of Pennsylvania (PennCLO) yönetici doktora programının direktörü Annie McKee de işinde mutsuz olan insanların iş yerine ekstra değer sağlamadıklarını ve kendi organizasyonlarını ve dolayısıyla bütün ekonomiyi olumsuz etkilediklerini söylüyor.
Heidrick & Struggles’ın Türkiye ortağı Kaan Otçu, “Liderler mutsuz ise durum daha vahim; liderin olumsuz bakış açısı çalışanların duygu durumunu ve performansını da olumsuz yönde etkiliyor” diyor. Kısaca çalışanların yaşam kalitesi, işin kalitesini de belirliyor. Bu yüzden iş yeri son dönemde sadece kişisel gelişim kitaplarının değil, yönetim biliminin de konusu oldu. Mutluluk ölçen araştırmalar yayınlandıkça da iş yerinde saadetin kaynağının ilk akla gelen yerlerde olmadığı ortaya çıktı.
Nisan 2019’da ABD’de yapılan CNBC/Survey Monkey İşyeri Mutluluk Endeksi’nin sonuçları bunun en güncel kanıtı… Şöyle ki, yaklaşık 9 bin beyaz yakalı profesyonele iş yerinde mutluluğunu belirleyen faktörleri 20 üzerinden puan vererek sıralamaları istendiğinde en öne çıkan 15 puanla “anlam arayışı” oldu. Bunu sırasıyla “işe katkı sağlayabilmek” ve “otonomi/hareket serbestliği” (her ikisi de 15 puan) takip etti. “Ücret” ise iş yerinde mutluluğu sağlayan faktörlerde 20 üzerinden 13 puanla ancak 4’üncü sırada yer aldı. Aynı ankette “İşinizde mutlu musunuz” sorusuna katılımcıların yüzde 85’i “Oldukça” ya da “Çok mutluyum” yanıtını vermiş. SurveyMonkey Baş Araştımacısı Jon Cohen, şu uyarıyı yapıyor: “Çalışanların çoğu işlerinden memnun görünse de mevzu insanların işleriyle nasıl bir bağ kurduğuna gelince pek çok olumsuzluk su yüzüne çıkıyor. Şirketler harika insanları tutmak istiyorsa onları neyin mutlu ettiğine odaklanmalı.”
CEO’lar Mutlu
Beyaz yakalı profesyonelden C seviyeye geçildiğinde “görünen mutluluğun” çok daha arttığı anlaşılıyor. Zira ekonomik trendleri izleyen Blithe Enstitüsü’nün 2018’de yaptığı global bir araştırmaya göre ortalama bir CEO, ortalama bir çalışandan 270 kat daha mutlu. Ancak biz yine de Cohen’in uyarısını dikkate aldık. Galatasaray Üniversitesi Liderlik Araştırma Ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Türker Baş’ın katkılarıyla belirlenen, yönetici mutluluğu için kritik ana başlıklarda (Yetki Ve Sorumluluk, Değer ve Sonuçlar, Yönetimin Desteği, Astların İş Yapma Biçimi, Ücret-Prim, Yan Haklar, İş/Özel Yaşam Dengesi) Türkiye’deki CEO’ların mutluluk düzeyini araştırdık. Ayrıca onlara, “İş yerindeki mutluluk seviyenizi en çok ne düşürür” diye sorduk. Capital’in 136 CEO ve yönetim kurulu başkanıyla yaptığı anket, aslında CEO’ların genelde durumlarından memnun olduğunu ortaya koyuyor. Zira, “Genel olarak değerlendirdiğimde mutlu bir iş yaşantısına sahip olduğumu söyleyebilirim” diyenlerin oranı yüzde 92,8. Peki “görünen mutluluğun” arka planında neler var? Anket sonuçları iş yeri mutluluğunu belirleyenler arasındaki “değer ve sonuçlar” bacağının, yani “anlam arayışı ve başarının” CEO’lar için en tatmin edici kriter olduğunu gösteriyor: “Şirket olarak yarattığımız değer ve elde ettiğimiz sonuçlardan gurur duyuyorum” diyenlerin oranı yüzde 94,2.
Picasso Yaklaşımı
Facebook Türkiye Ülke Direktörü Derya Matraş bu isimler arasında… Matraş profesyonel mutluluğunu “anlam” üzerinde açıklarken ünlü ressam Pablo Picasso’ya referans veriyor: “Picasso hayatın amacını iki parça olarak görüyor: ‘Hayatın anlamı kendi yeteneğini bulabilmek, hayatın amacı ise bunu insanlığa verebilmek.’ Facebook gibi ‘insanlara topluluk oluşturma gücü vermeyi’ kendine misyon edinmiş bir şirketin Türkiye direktörü olarak, bu amacıma ulaşmaya bir adım yaklaştığımı düşünüyorum. İşim gereği her gün platformlarımız sayesinde hayallerini gerçeğe dönüştürmeyi başarmış, ideallerine ulaşmış, kendi alanlarında farkındalık yaratan kadınların, işletmecilerin, toplulukların, insanların hikâyeleriyle karşılaşıyorum. Bu ilham verici hikâyelerin bir parçası olabilmek, insanların hayatlarına bir şekilde dokunuyor olmak tarifsiz bir duygu.”
Başarı Şart mı?
Değerler tabii ki CEO’lar için çok önemli ama kusursuz mutluluk için ölçülebilir sonuçlar yaratarak başarılı olmaları da şart. Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere CEO’ları mutsuz eden faktörlerden bahsederken, “Listenin başında başarısızlık yer alıyor” diyor ve şöyle devam ediyor: “Başarının göstergeleri büyümeden kârlılığa, tanınırlıktan tercih edilen bir işveren olmaya kadar gidiyor.”
Lila Group CEO’su Alp Öğücü için anlam ve başarı arayışı beraberce mutluluğun formülünü oluşturmuş. Öğücü, “kurumsal değerlerle büyüyebilmenin” kendisi için nasıl mutluluk yarattığını şöyle anlatıyor: “Şirket değerlerimizin sahiplenilerek, bunların yaşandığını ve yaşatıldığını hissetmek ayrı bir motivasyon kaynağı. Tüm bunlar neticesinde gelen büyüme, ülkemiz, şirketimiz ve çalışanlarımız için yaptığımız yatırımların geri dönüşü olduğunu görmek anlam katan şeyler. Bunların eksik kalması ise tam bir mutsuzluk kaynağı…”
Zorlu Tekstil Grubu Başkanı Necat Altın ve Pegasus Hava Yolları Genel Müdürü Mehmet T. Nane de öne başarı şartını koyanlardan… Altın, “İş yerindeki temel mutluluk kaynaklarımdan en önemlileri tabii ki üretmek, başarılı ve tatmin edici iş sonuçlarına ulaşmak” diyor. Nane için ise konu çok net: “İş hayatına başladığım ilk günden bu yana daima başarıyı yakalamaya odaklanan bir profesyonel oldum. Bu sebeple profesyonel olarak mutlu olmak için benim en büyük faktörüm ekibimle birlikte her gün yeni başarılara imza atmak” diyor.
Yönetim Desteği Önemli
Anket sonuçlarına bakıldığında mutlulukta “yönetim desteği” bacağının da CEO’lar için oldukça kritik olduğu görülüyor… Çünkü anketimize katılan CEO’lar “İş yerinde mutluluğunuzu en çok ne baltalar” sorumuza ilk sırada “Üst yönetici veya yönetim kuruluyla anlaşamamak” (yüzde 25,7) yanıtını veriyor. Uzmanlar da aynı görüşü paylaşıyor.
Boyden Türkiye ve Azerbaycan Başkanı Özlem Ergun “Yönetim Kurulu üyeleri veya patronlarla iletişim eksikliği, takdir edilmemek, verilen sözlerin tutulmaması, şirket anayasasının yönetim kurulu veya patronlar tarafından yok sayılması yöneticilere müthiş mutsuzluk verir” diyor. Benzer şekilde Otokoç Otomotiv Genel Müdürü İnan Ekici, mutluluğu için uyguladığı stratejinin tüm iş paydaşlarınca takdir edilmesinin önemine dikkat çekerken, sermayedarlar için ayrı bir başlık açıyor ve şunları söylüyor: “Bir sermayedar, hissedarı olduğu işletmenin gücünün gittikçe arttığını, koyduğu sermayenin reel olarak büyüdüğünü görüyorsa kurumla ve kadrolarla duygusal ve düşünsel boyutta bütünleşir. Bu bütünleşme kurumun yaşamsal sürdürülebilirliğinin temel itici gücüdür. Bu yüzden tüm sermayedarlar için maddi ve manevi değer yaratabilmek de beni çok mutlu eder.”
İnisiyatif Mutluluğu Artırır mı?
“Yetki ve sorumluluklar” yani rahatça inisiyatif alabilme de iş yeri mutluluğunun bir diğer belirleyici ayağı. MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, sorumluluğu tümüyle üstlenmenin CEO mutluluğunun merkezinde olduğunu söylüyor. Nedenini de şöyle açıklıyor: “Üst düzey yöneticiler çoğunlukla hırslı ve iddialı büyük başarılara imza atmak isteyen kişiler. Bu nedenle patronlarının yönetim süreçlerine müdahil olmaması onlar için önem taşıyor. Özetle hem davulun hem de tokmağın kendi ellerinde olmasını istiyorlar ki sonuç alabilsinler.”
Anket sonuçlarından anlaşılıyor ki CEO’lar bu konuda da memnun. Çünkü “Geniş yetki ve sorumluluklarım sayesinde tüm potansiyelimi kullanabiliyorum” diyenlerin oranı yüzde 88,4. UiPath Avrupa Başkan Yardımcısı Tansu Yeğen rahatça insiyatif alabilmenin CEO mutluluğu için en önemli şart olduğunu şu açıklamasıyla teyit ediyor: “Genelde liderler kendilerine yön verecek bir grup insanın olmasını tercih eder. Ama o grubun da arkalarında olduğunu bilip kendileri bütün inisiyatifleri alıp ilerlemek isterler. Çünkü temsil ettiği kurumun başarısızlığında cezalandırılacak olan kişi liderdir. O yüzden lider kendi kaderini belirlerken tabii ki kendi kararlarını alıp bunları işletmek ister.”
Astlardan Memnuniyet Faktörü
CEO’larımız üstlerinin tavrından memnun, peki astlarıyla ilişkilerde durum ne? Anket sonuçlarına göre patronları kadar olmasa da çalışanlarından da memnunlar. “Bana doğrudan rapor veren yöneticilerin iş yapma biçimlerinden memnunum” diyenlerin oranı yüzde 80,9. Mevcut durum memnuniyet verse de CEO’lar için ekip konusu hep bıçak sırtında… Zira “Mevcut ekipteki uyumsuzluk ve aksaklıklar”ın (yüzde 20,9) iş yerinde mutluluklarını azaltan en önemli ikinci faktör olduğunu söylüyorlar. HRM Danışmanlık Genel Müdürü Bürge Atalay, “Organizasyon içerisinde tüm ekibin aynı amaç ve vizyon doğrultusuna hareket etmesi lider için kuşkusuz bir tatmin ve mutluluk unsuru” diyor. Prometeon Türkiye, Orta Doğu, Afrika, Rusya, Orta Asya ve Kafkaslar CEO’su Alp Günvaran da aynı görüşte… Günvaran, “Aynı hedefe koşan, güvenilir bir ekiple çalışmak ve ekibimin işini kendi işi gibi sahiplenmesi benim için çok önemli bir mutluluk ve gurur kaynağı” diyor.
Kaos ve Enerji Vampirleri
Benzer şekilde Samsung Electronics Türkiye Başkanı Daehyun Kim için de çalışma arkadaşları mutluluğu için belirleyici… Kim, iş ortamında kendisini en çok mutsuz edenin “enerji vampirleri” olduğunu söylüyor: “İş ortamında iyi insanlarla çalıştığımda kendimi mutlu hissediyorum. Bu durum yapılan işte iyi bir sonuç ve beraberinde eğlence getiriyor. İş ortamında enerjinizi sömürecek birini gördüğünüzde bu tam bir trajedi oluyor.”
Yönetim ekibi arasındaki “güven ve açık iletişim” de CEO’nun profesyonel mutluluğu için çok önemli…
Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı rakamsal hedeflere ulaşılamaması kadar iş yerinde güven, sevgi ve samimiyet yoksunluğunun getirdiği kaos ortamının da üst düzey yöneticileri “kötü hissettiren durumlar” olduğunu söylüyor.
GittiGidiyor Genel Müdürü, eBay MENA Bölge Direktörü Öget Kantarcı da “Birbirinden beslenen ve birbirine güvenen bir ekiple çalışmanın” profesyonel tatminin en önemli faktörü olduğu vurgusunu yapıyor. Odeabank CEO’su Mert Öncü ise “Biz insanların çok yaratıcı olmasını istiyoruz. Yaratıcı olması için de korkmaması, rahatça konuşması gerekiyor. Takımla iletişimde bir sıkıntı varsa beni o mutsuz eder” diye konuşuyor.
Hedef Baskısının Etkisi
Ankette yöneticilerden “İş yerindeki mutlu olmanın sırrı size göre nedir” sorusuna bir cümleyle cevap vermelerini istediğimizde çoğunluğu, “Erişilebilir, gerçekçi, net-ölçülebilir hedefler” demiş. HRM Danışmanlık Genel Müdürü Bürge Atalay, CEO’lar için bu konunun büyük bir stres kaynağı olduğunu anlatıyor. Olası sonuçlarını ise şöyle özetliyor: “Üst düzey yöneticiler şirketlerine katma değerlerinin hangi oranlarda olduğuna çok dikkat eder. Sonuç odaklı olmayan stratejiler, hedef-performans göstergeleri genelde üst düzey yöneticilere mal edilir. Bunların olası negatif sonuçları ise üst düzey yöneticinin başarısız hissetmesine dolayısıyla mutsuzlaşmasına sebep oluyor. Bu mutsuzluk üst düzey yöneticinin verimsizliğine hatta işinden vazgeçmesine dek uzanan negatif sonuçlar doğurabiliyor.”
Hafele Türkiye İcra Kurulu Başkanı Hilmi Uytun, yöneticilerin zaten kontrol dışı gelişmeler nedeniyle sık sık mutsuz olabildiğini söylüyor: “Etki alanı dışındaki temel değişmelerin işe verdiği zarar yöneticiler için önemli bir mutsuzluk kaynağıdır. Örneğin yeni bir kanun, kurlardaki/faizlerdeki öngörülmemiş ani değişiklik… Bu gibi deneyimleri yaşadıkça liderler daha temkinli olmanın anlamını daha iyi anlayacaklardır.”
Ankete sonuçlarına baktığımızda “ücret/prim ve yan haklar” konu başlıkları arasında yüzde 76,8 ve yüzde 79,5 ile CEO’ların “görece az” mutlu olduğu konular olarak ortaya çıkıyor. Buna rağmen “ücret ve yan haklar” konusu CEO’ların mutluluk ajandasında epey geride kalıyor. Hatta “Ekonomik koşullar nedeniyle gerçekleşen zorunlu işten çıkarmalar” (yüzde 12,5) CEO’ları mutsuz eden maddeler sıralamasında “Yetersiz ücret ve yan hak paketleri”nin (yüzde 6,6) önünde yer alıyor.
Zorlu Tekstil Grubu Başkanı Necat Altın’ın şu sözleri bunu doğruluyor: “Beni iş yerinde en çok mutsuz eden durum, işlerin kötü gittiği zamanlarda; ‘Ya evine aş götüren çalışanların işini kaybetmesine engel olamazsam’ duygusu oluyor.”
Kaynak: Capital
