Son dönemde yatırım fonları üzerinden yapılan manipülasyonlar, özellikle hisse senedi fiyatlarının yapay olarak yükseltilmesi veya düşürülmesi tartışma konusu olmuştur. Bu tür işlemler özellikle serbest fonlarda kontrol ile denetim zafiyetlerinin bulunması halinde mümkün olabilmektedir. Hisse senetlerinde gerçeğe uygun olmayan fiyat hareketleri ise hem bireysel yatırımcıları hem de bu hisselere yatırım yapan fonların değerini doğrudan etkilemektedir.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 52. maddesine göre yatırım fonları, tasarruf sahiplerinden toplanan para veya varlıklarla, yatırımcılar adına portföy işletmek üzere kurulan ve tüzel kişiliği olmayan mal varlıklarıdır. Fonlar, ilgili düzenlemelerdeki sınırlamalara uygun portföyler oluşturarak yatırımcılara sunulur.
Serbest fonlar ise diğer fon türlerinden ayrılarak daha esnek yatırım stratejileri uygulayabilir. Tebliğde “serbest fonların portföy ve işlem sınırlamalarına tabi olmadığı, yalnızca KAP’ta belirtilen yatırım stratejileri ve limitler çerçevesinde hareket edeceği” belirtilmektedir. Bu nedenle serbest fonlar, düzenlemelerde öngörülen birçok sınırlamadan muaftır.
Hisse senedi serbest fonları, portföylerinin önemli bölümünü hisse senetlerine ayırabilir ve piyasa beklentilerine göre daha agresif pozisyonlar alabilir. Bu durum getiriyi artırma potansiyeli sunarken fonun dalgalanmasını da yükseltir. Dolayısıyla esneklik, aynı zamanda yüksek sorumluluk anlamına gelmektedir. Bu fonlarda risk yönetimi, zamanlama ve yatırım ilkelerine bağlılık çok daha kritik hale gelir.
Yatırım fonlarının hem dünyada hem ülkemizde geçerli belirli yönetim ilkeleri vardır:
- Menkul kıymet portföyü işletme ilkesi: Fon, yatırımcılardan topladığı kaynakla bir portföy oluşturur ve getirileri yatırımcılara payları oranında yansıtır.
- Riskin dağıtılması ilkesi: Farklı araçlara yatırım yaparak risk azaltılır; portföy çeşitlendirilir.
- Profesyonel yönetim ilkesi: Fonlar, deneyimli ve uzman portföy yöneticileri tarafından yönetilmelidir.
- Malvarlığının korunması ilkesi: Fon malvarlığı kurucudan ayrıdır; rehin, teminat veya haciz konusu yapılamaz.
- İnançlı mülkiyet ilkesi: Fon varlıkları yatırımcıların adına ve yararına, fon içtüzüğü çerçevesinde kurucu tarafından yönetilir. Kurucu ve fon yöneticisi bu varlıkları kendi çıkarı için kullanamaz; yalnızca yatırımcı menfaatini gözetmekle yükümlüdür.
12.11.2025 itibarıyla Türkiye’de 1.357 serbest fon bulunmaktadır. Bunların 333’ü TEFAS’ta işlem görürken, 1.024’ü TEFAS dışında işlem görmektedir. Ancak son dönemde özellikle hisse senedi serbest fonlarında yaşanan sert fiyat hareketleri, ciddi yatırımcı mağduriyetlerini gündeme getirmiştir. TEFAS verilerine göre değer kayıpları çok yüksek olan bazı fon örnekleri şöyledir:
BAZI SERBEST FONLARDA DEĞER KAYIPLARI
| Fon | Dönem | Kayıp % | Açıklama |
| Trive Portföy Hisse Senedi Serbest Fon | 11–22 Kasım 2024 | 85 | Fon değeri neredeyse sıfırlandı. |
| Pusula Portföy Doğu Hisse Senedi Serbest Fon | 30 Eylül–16 Ekim 2025 | 61,28 | Yarıdan fazla |
| Pardus Portföy Sanayi Dışı Hisse Senedi Serbest Fon: | 30 Eylül–16 Ekim 2025 | 53,54 | Yarıdan fazla |
| Pardus Portföy Onuncu Serbest Fon | Son bir ayda | 57,69 | Yarıdan fazla |
| Hedef Portföy Rota Serbest Fon | Son bir yılda | 43,45 | Yarıya yakın |
| Allbatross Portföy Birinci Serbest Fon | Son bir ayda | 30,70 | Yaklaşık 1/3 |
| Pardus Portföy Onüçüncü Serbest Fon | Son üç ayda | 43,45 | Yarıdan fazla |
| Rota Portföy Onikinci Serbest Fon | Son üç ayda | 35,69 | Yaklaşık 1/3 |
| Allbatross Portföy Atmaca Serbest Fon | 2025 yılı başından itibaren | 95,46 | Neredeyse tamamen değer kaybı |
| Tera Portföy Üçüncü Serbest Fon | Son bir yılda | 42,50 | Yarıya yakın |
* Sıralama döneme göre yapılmıştır. Prof. Dr. Şenol BABUŞCU
Sadece 03–12 Kasım 2025 arasındaki 10 günlük dönemde %25’in üzerinde değer kaybeden hisse senedi yoğun serbest fonlar da oldukça fazladır. Bu fonlar arasında Pardus, Allbatross, Atlas, İstanbul Portföy, Bulls, Deniz Portföy ve MT Portföy gibi fonlar bulunmaktadır.
Bu sert değer kayıplarının temel nedeni, bazı fonların derinliği düşük hisse senetlerine sınırsız şekilde yatırım yapabilmesidir. Bu tür hisselerde hem fonun kendi işlemleri hem de sınırlı piyasa likiditesi, fiyatları gerçek dışı biçimde yükseltebilmekte veya hızla düşürebilmektedir. Bu hareketler çoğu zaman temelsiz, spekülatif ve manipülatif fiyat dalgalanmaları yaratmakta; yatırımcılar büyük kazançlar sağlayabildiği gibi çok ağır kayıplar da yaşayabilmektedir.
Serbest fonların mevzuatta daha esnek olması, fon yöneticilerine sınırsız hareket alanı sağlamaz. Yine de fon yöneticileri:
- riskin dağıtılması,
- profesyonel yönetim,
- inançlı mülkiyet esasları
çerçevesinde yatırımcıların çıkarlarını korumakla yükümlüdür. Olağanüstü bir durum (savaş, büyük afet, küresel kriz vb.) yokken fon değerinin neredeyse sıfıra düşmesi, yatırım fonu mantığıyla bağdaşmaz ve “normal piyasa riski” ile açıklanamaz.
Bu nedenle, piyasa koşullarıyla uyumsuz zararlar görülen fonlarda SPK’nın ve saklayıcı kuruluşların gözetim ve inceleme yükümlülüğü bulunmaktadır. Eğer gerekli müdahale yapılmamışsa, ağır kayıplara uğrayan yatırımcıların hukuki yollara başvurmaları doğal bir haktır. Aksi halde yatırım fonları, giderek artan şekilde kötüye kullanıma açık hale gelir ve sermaye piyasalarına olan güven zedelenir.
